Stichting "De Grote Klok"
Ter hoogte van de galmgaten staat de beiaard en daaronder hangen de luidklokken.
De oostelijke klok (aan de kant van de kerk) is de oudste.
Het is een klok uit 1593. Hij werd gegoten door Thomas Both. Thomas Both had al eerder werk afgeleverd in Vianen. Vóór het begin van de tachtigjarige oorlog, rond 1566, het jaar van de aanbieding van het Smeekschrift de Edelen en de Beeldenstorm, zagen Hendrik van Brederode en Willem van Oranje de bui al aankomen en Willem bestelde voor Hendrik een aantal kanonnen om Vianen te kunnen verdedigen: bij Thomas Both.
Op elke klok hoort een spreuk te staan, dus ook op deze:
AL MIJN GHELUYT VROUCH ENDE SPAEDE
SIJN VERMAEN VAN GODS WELDADE
THOMAS BOTH ME FECIT 1593
Vaak staat er op een klok een naam van een persoon of bedrijf met daarachter de uitdrukking “me fecit”. Dit is Latijn en betekent “heeft me gemaakt”. Dit wordt dan gevolgd door het jaartal waarin de klok is gegoten.
Gewicht: ± 1500 kg
Slagtoon: Dis
Gieter: Thomas Both
Jaar: 1593
De klok die in het midden hangt is de jongste. Het is de vervanger en een exacte kopie van een andere klok van Thomas Both, ook uit 1593. Het origineel is gebarsten en staat beneden in de kerk.
Ook hier een spreuk op de band:
ICK SLAE NA DEN TIJT
DE URE VREUCHT OF STRIJT
DANCKT GODT MIT VLIJDT
DYE T WERCK GEBENEDIJT
THOMAS BOTH ME FECIT 1593"
Gewicht: ± 2200 kg
Slagtoon: Cis
Gieter: Eijsbouts
Jaar: 1989
De meest westelijke klok (aan de kant van de Voorstraat) dateert uit 1950. Het is de vervanger van een klok uit 1758 die de oorlog niet heeft overleefd.
Op de band staat vermeld:
FIRMA GEBR. VAN BERGEN TE MIDWOLDA ME FECIT A.D. 1950
En op de mantel:
DEZE KLOK VERVANGT DIE VAN 1758
WELKE IN 1944 DOOR DE VYAND VOOR
OORLOGSDOELEINDEN WERD WEGGEHAALD
Daaronder het stadswapen van Vianen met de tekst:
STAD VIANEN
Die klok uit 1758 was de vervanger van een derde klok van Thomas Both. Die was rond 1745 gebarsten en werd omgemolten tot een nieuwe klok.
Gewicht: ± 900 kg
Slagtoon: Fis
Gieter: Gebr. van Bergen, Midwolda
Jaar: 1950
De verdwenen klok was gegoten door Pieter Seest in Amsterdam.
De tekst op dez klok luidde:
ME FECIT PIETER SEEST AMSTELODAM ANNO 1758
Aan de zuidzijde waren vier wapens aangebracht. Bovenaan het wapen van Vianen met als onderschrift:
STAD VIANEN.
Links midden een wapen met als onderschrift:
JACOB CAMBIER OUD BURGEMEESTER EN THESAURIER.
Rechts midden een wapen met als onderschrift:
Mr. MELCHIOR GERARD VAN RIETVELD SCHEPENBURGEMEESTER.
Onderaan een wapen met als bijbehorende tekst:
GERARD VAN DER HOEVEN STADSBURGEMEESTER ’S LANDS VIANEN.
Gewicht: onbekend
Slagtoon: onbekend
Gieter: Pieter Seest, Amsterdam
Jaar: 1758
In 1941 werd door de Duitse bezetters besloten dat voorwerpen van koper, lood en nikkel ingeleverd moesten worden. Kunstvoorwerpen en klokken vielen voorlopig buiten deze regeling.
In Vianen werd er niet erg enthousiast aan meegewerkt. Het ingeleverde metaal in heel Vianen vertegenwoordigde een waarde van slechts ongeveer fl. 160,=, naar huidige maatstaven omgerekend is dat ongeveer € 1000,=.
In 1942 kwam er een nieuwe verordening. Ook klokken moesten er nu aan geloven. Er werd nog wel een uitzondering gemaakt voor klokken van vóór 1500 en bijzondere klokken zoals bijvoorbeeld Hemonie-klokken (zoals er een in de Lekpoort hangt).
Op 3, 4 en 5 februari 1943 werden de Viaanse klokken uit de toren gehaald en afgevoerd naar de centrale opslagplaats in Spijk bij Leerdam.
In 1945 werd bekend dat de twee oudste klokken zich nog op de opslagplaats bevonden. De kleine (oostelijke) klok werd op 21 februari 1946 voor het eerste weer geluid. De grote (middelste) klok werd bij de Rotterdamse Droogdok Maatschappij gelast (een oude barst was weer gaan opspelen).
Op 27 augustus 1946 heeft die klok voor eerst weer geluid.
Maar de oude barst maakte het noodzakelijk de klok te vervangen. In 1989 werd door de firma Eijsbouts een replica van de klok gemaakt. Het is een vrijwel exacte kopie, met als extra tekst EIJSBOUTS ASTENSIS ME FECIT ANNO MXMLXXIX